मेरो घर नजिकै एउटा दुनोट (Donut / Doughnut) बनाउने पसल छ । त्यहाँ एकजना दाइ र उनको श्रीमती मिलेर दुनोट बनाउनु हुन्छ र बेच्नको लागि विभिन्न होटल, पसल, चिया पसलहरुमा पुर्यानु हुन्छ। दुनोट बनाउनुका साथै मिठो चिया पनि खुवानु हुन्छ त्यहाँ। हिजो यसै फुटसल (Futsal) खेलेर फर्किंदा चिया खान मन लागेर छिरेर चिया मागेको, ग्याँस सकिएको छ भन्नु भयो अनि एकैछिन अगाडी फेसबुकमा स्वाभिमानी बनौँ, #backoffIndia , साइकल चढ़ौ, पेट्रोल चांइदैन, आगो बालौं जस्ता मिठो लाग्ने नाराहरु पढेको र लाइक पनि गरेको याद आयो। अनि सोधें दाइलाई, दाइ अरु विकल्प खोज्ने नि? अनि दाइले भन्नु भयो, विकल्प देख्दिन भाइ, छोरा छोरी पढाउनै पर्यो, खानै पर्यो अनि आफुलाई आउने भनेको यहि काम हो, अर्को काम खोज्न र गर्न पुंजी पनि छैन अनि पढाइ पनि तेस्तै हो । अझै ग्याँस को सट्टा आगो बालौं, दाउरा कहाँबाट कति ल्याउने थाहा छैन ! उहाँले पकाउने तेल पनि बजारमा नभएको र भए पनि कालोबजारी सुरु भएर निकै महँगो भएको भने । उनको आफ्नै दुनिया छ र त्यो दुनियामा ग्याँस नभई हुँदैन। यसरी इन्धनको आधारमा आफ्नो गुजारा गर्ने कति होलान? कतिको बिचल्ली भयो होला? अब अर्को प्राय: घरहरुमा हुने घटना, एकदिन मामाघर गएँ, माइजुले चिया बनाउँछु भन्नु भयो र हिटरमा चिया पकाउन थाल्नु भयो र भन्न थाल्नु भयो: ग्याँस सकियो, दशैं पनि आगो र हिटर बालेर बित्यो, अब तिहार पनि यस्तै होला। माइजुले चिने जानेको पसलहरु मा फोन गरेर ग्याँसको सिलिन्डर खालि भएको र आफु लाइन बस्न तयार भएको जानकारी दिनु भयो तर ग्याँस आउने कुरो तेस्तै भाको छ, मामा भने फेसबुकमा साइकल चढेको फोटो हाली No Petrol, No Problem भन्दै हुनुन्छ। अनि माइजुलाई मामाले यस्तो फोटो हाल्नु भएको छ भनेको, माइजुले मामाले भान्छामा आउनु पर्दैन भान्जा, के थाहा भन्नु भयो, साँचै पकाउनेलाई जति पिडा हामी खानेलाई के थाहा होला र ? गृहणीहरुलाई परेको छ अहिले असर ! खाना पाक्नै छोडे पछि साझा समस्या बन्छ यो। । त्यस्तै दशैं मनाएर पोखरा बाट काठमाडौं आएँ अनि ट्याक्सी खोजें घर जानलाई। ट्याक्सी भाडा सुन्दा झन्डै सातो गयो, त्यसपछि ट्याक्सी चालकले भने, भाइ के गर्नु तेल हाल्न पाको छैन, लाइन बसेको ५ दिन सम्म पालो आएन अनि black मा किनेर हालेको, यसो गरेन भने हात मुख जोड्न गारो पर्ने भयो । तेस पछि फेरि सोचें, ट्याक्सी चालक लगायतकाहरु जो दैनिक ज्याला मजदुरी गर्छन उनीहरुको त हरिबिजोक भाको होला, कल कारखाना बन्द भाको धेरै दिन भै सक्यो, काम नभएको कति भयो, अब यिनीहरुलाई इन्धन नभई समस्याको समाधान देख्दिन म। होला विकल्प धेरै छन् तर त्यो विकल्प खोजौं भन्नेहरुले सधैं देखिने तर मतलब नगरिने समस्याको बारे एकपल्ट सोच्नै पर्छ। माथी भनिएका त समस्या यसो उसो हेर्दा ठिकै छ, यसो उसो गर्यो टर्ला अनि जाला। आज एउटा पुरानो साथी भेटियो अनि गफ-गाफ सुरु भयो र गफ चांइ यहि इन्धन अभावको, उनले पनि आफ्नो ब्यथा सुनाइ हाले, अस्पतालमा अक्सिजन (oxygen) को कमि भइ सक्यो रे अनि औषधी जन्य सामग्री पनि, झन् तनाब भयो यो सुनेर, बाटोम गुड्ने गाडी बाहेक कति धेरै समस्यामा जेलिएको रहेछ यो इन्धनहरुसंग संबन्धित। अनि सम्झे बिरामीहरु को अवस्था कस्तो हुने हो, अनि याद आयो देश हाँक्ने ड्राइभरहरुको, जय होस् उनिहरुको ! त्यस्तै गरी, तराईमा बिद्द्यालय बन्द भएको २ महिना काटी सक्यो र देशको अरु भागमा अब शिक्षाको क्षेत्र प्रभावित हुँदै छ। यसको घाटा र प्रभाबको त कुनै लेखा जोखा नै नगरौं, जे होस् यति हुँदा पनि देशबासीले निराशा (frustration) कम नै देखाएका हुन्। त्यसैले कहिले काहीं सोचे भन्दा फरक हुन्छन समस्या अनि तेसका समाधान, हो आत्मनिर्भरताको मुद्दा राम्रो हो तर त्यसको मतलब यो हैन कि अहिलेको निर्भरता राता रात समाप्त हुन्छ, कालो बजारी यसरी मौलाई सक्यो कि कसैलाई पेट्रोल छ भनेर सोध्यो भने ब्ल्याकमा पाउँछ ५००, ७०० रुपैंया लिटर भन्छन। यो समस्या चांइ हामीले मतलब गर्दैनौ तर नाकाबन्दी बिरुद्द नारा लाउन भने चुक्दैनौं, घर भित्रको समस्या बिर्सेर बाहिर समाधान खोज्दै छौँ हामी। भारत बिरोधी नारा समाधान हैन तर अहिले देखिएको जुन जागरुपता छ यसलाई कम हुन नदिने गरी अति-राष्ट्रवादको नारा छाड्दै अलि रचनात्मक ढंगले अगाडी बढ्नु जरुरी छ। ढिलो चांढो इन्धन त छिर्ने नै छ, त्यस पछाडी अहिलेको निर्भरतालाई कम गर्दै कसरी लाने भन्ने हो चुनौती, अहिले नदेखिएका इन्धन सम्बन्धि समस्या बिर्सेर हुँदैन । अहिलेको अवस्था भनेको देश हाँक्ने र देश हाँक्ने छान्ने हामीले पनि धेरै पाठ पढ्नु पर्ने छ र अलि दिगो रुपले सोच्नु पर्ने छ। नबिर्सम निर्भरताको कुरो प्रवर्धन गर्दा गर्दै चीनबाट तेल आउने हल्लाले दङ्ग पर्नेहरुको कमि छैन यहाँ, त्यसैले अहिलेको आवस्यकता भनेको समस्याको समाधान अनि तेस पछाडी समस्या कसरी दोहोरिन नदिने भन्ने पनि हो। र एकपल्ट माथि जस्तै नसुनिएकाहरुको आवाज पनि सुनियोस, सोचे भन्दा कठिन हुँदै छ देशको हालत।
Saugat Gautam 